Tregon Nesti Kërenxhi..

[Brari]

panorama

---------

dossier

Zbulohen dorëshkrimet e fundit të ish-anëtarit të Byrosë Politike, Kërenxhi, ku rrëfen njohjen dhe vlerësimet e tij për udhëheqësin komunist që nga Lufta


Nesti Kërenxhi: “ Enveri më urdhëroi të kontrolloj xhepat e kufomës së Nako Spirut në spital”

Nesti Kerenxhi

Nesti Kërenxhi, një nga krijuesit dhe drejtuesit e parë të Sigurimit të Shtetit, i dënuar dhe persekutuar nga Enver Hoxha, vetëm pak vite para vdekjes, i bën “radioskopinë” komunizmit shqiptar deri në ditët e fundit të tij. Pak ditë më parë u zbuluan disa dorëshkrime, që i përkasin viteve 1991-1992, ku ish- anëtari i Byrosë Politike, përveç të tjerave, analizon edhe ndryshimet që ndodhën në fund të viteve ´80-të në vendin tonë dhe Evropën Lindore. Interesante janë përsiatjet e tij për figurën e Enver Hoxhës, të cilën e “zbardh” në një këndvështrim të ri... Kur bashkë me Naxhie Dumen, bashkëshorten e Kërenxhit, po redaktonim e korrigjonim bocetat e librit gati të përfunduar me titull ”Një grua e kohës sonë”, ku shpaloset intervista e gjatë e Naxhie Dumes dhe burrit të saj Nesti Kërenxhi ish-pjesëtar i lartë në kupolën komuniste shqiptare, rastësisht, duke seleksionuar fotot e albumit familjar dhe disa dokumente të arkivit personal të Nesti Kërenxhit, gjeta dorëshkrimet autentike të autorit me laps në dy variante dhe, pasi i pashë vlerat e tyre, me lejen e zonjës Naxhie Dume, vendosa t´i botoj në gazetën “Panorama”. gj.t.

“Ndoshta dy vjet më parë, megjithëse kjo nuk ka edhe ndonjë rëndësi të veçantë për çka do të shkruhet me poshtë, në manifestime të ndryshme masive, që zhvilloheshin në vende të ndryshme të Evropës Lindore, me kërkesat për më shumë liri e demokraci, shpalosej madhështore edhe një parullë impresionante: “Proletarë të të gjithë vendeve na falni! ”Doemos, lajmet e dhëna në ato vite ishin shpresëdhënëse, tronditëse, veç të tjerash, për këtë parullë të re, tronditëse do të thoja, më bëri shumë përshtypje, e them se për kushtet dhe gjendjen time, ky sllogan i ri, më bëri më shumë kureshtar se çdo lajm tjetër i atyre viteve për anën e veçantë të tij. Më shumë se vetë lajmi për rrëzimin e Murit të Berlinit, dhe kjo, jo sepse Muri i Berlinit ishte në moshë më të re se parulla e famshme e shkruar në mbyllje të Mansifestit Komunist; as sepse Muri i Berlinit, ky simbol i shtypjes, i diktaturës, i krimit, i gënjeshtrës dhe i mashtrimit diktatorial nuk ka se si krahasohet me bashkimin e proletariatit, me qëllimet e këtij bashkimi, duke lënë mënjanë të përbashkëtën e tyre, ideologjinë; as edhe pse rreth 143 vjet mbas Marksit dhe Engelsit, gazeta “Zëri i Popullit”, organi qendror i PPSH, mban ende në ballë po atë parullë, ashtu si gjatë gjithë ekzistencës së saj, sepse në kuadrin e vazhdimësisë dhe të rinovimit, ky organ, një mëngjes të bukur, do të dalë me të njëjtin emër, por pa parullën-thirrëse, të njohur si kushtrim të proletariatit botëror. E pra, përshtypja është më e madhe, sepse më përforcoi bindjen se jo vetëm në vende të tjera, por edhe te ne ishte imperative kërkesa drejtuar popullit që të na falë: “Shqiptarë të të gjitha viseve, na falni!” A nuk do të tingëllonte shumë fisnike kjo thirrje-kërkesë e re! Dhe të na falë, jo vetëm ne iniciatorët e krijimit të Partisë Komuniste të Shqipërisë, që kemi mbetur ende gjallë nga të “200 petritat” zemërplasur e sakatosur, syrgjynosur e burgosur (përjashto ata të paktë bashkëpunëtorë të ndërtimit të Shqipërisë së re socialiste, sipas mësimeve të “arkitektit të ndritur” Enver Hoxha, por të gjithë të zhgënjyerit e tjerë). Unë, patjetër, ashtu si shumë shokë të mi, faljen e kam kërkuar heshturazi, në zemër të përsëritur ashtu si rrahjet e saj sa herë më dalin parsysh pasojat e rënda të asaj kohe që Enver Hoxha e ka quajtur me mburrje “Kur hidheshin themelet e Shqipërisë së Re” dhe që duhet quajtur: kur çeleshin konturet e greminës së re, kur ne, me atë sinqeritetin e kohës, moshës dhe zemrën e çiltër ishim të bindur se punonim e luftonim për lirinë, demokracinë, mirëqenien e, siç thoshim atëherë: për bukë, paqe e liri. Thirrja “Proletarë të të gjithë vendeve na falni!” i shtoi dhe po i shton radhët e të zhgënjyerve. Me mijëra komunistë e anëtarë partie dorëzojnë sot teserat e Partisë, shumë të tjerë, punëtorë, fshatarë, intelektualë nuk besojnë më në ideologjinë gënjeshtare të PPSH, në demagogjinë e paskrupull të saj, në mashtrimet dhe gënjeshtrat e Enver Hoxhës dhe sahanlëpirësve të tij bashkëfajtorë. Fushata për rinovimin e Partisë së Punës të Shqipërisë, e filluar para Kongresit të saj të 10-të, synonte të ndalonte hemorragjinë e saj të brendshme, shthurjen e saj, por pa dobi. Parapërgatitja ose më mirë përpunimi i opinionit të brendshëm dhe të jashtëm për orientimin e Kongresit të 10-të të PPSH, lidhur me kërkesën për falje popullit për bëmat e “ndritura” (Intervista e Spiro Dedes) synonte të shpëtohej çka mund të shpëtohej nga ajo që tashmë e ka marrë të tatëpjetën. Nuk mund të merret si një përpjekje e pastër, e të pranohet si falje, njohja në atë masë të të metave, gabimeve, krahas të ashtuquajturit qëndrim kritik të mbajtur ndaj figurës së Enver Hoxhës. Jo! Kurrësesi, jo! Përkundrazi, këtu kemi të bëjmë thjesht e vetëm me një mashtrim. Me përpjekjen për vazhdimësi të PPSH enveriste, pa Enver Hoxhën, por me Sekretar të Përgjithshëm të PPSH, Ramiz Alinë. Askush më mirë se Kongresi i 10-të i PPSH, nuk mund t’i drejtohej popullit dhe partisë për falje, për ndjesë, për një rënie më gjunjë si fëmija miturak përpara nënës. Vetëm ai i kish të gjitha mundësitë dhe atributet e plota, madje kishte në dispozicion arkivin e KQ të PKSH dhe PPSH, qoftë edhe atë pjesë të pa zhdukur apo të pa përpunuar (siç thuhet) për të goditur drejtpërsëdrejti, punën shkatërrimtare 47- vjeçare të sistemit diktatorial stalinisto-enverian, për të përcaktuar rolin e figurës së Enver Hoxhës në këtë gjysmë shekulli të sundimit të perandorisë së tij e të lakejve të tij: të gënjeshtrës, mashtrimit, frikës, tmerrit, shtypjes, krimit, dhunimit, zhdukjes së njerëzve dhe të debatit e të së drejtës së fjalës e të shtypit të lirë, të shkatërrimit sistematik të personalitetit të njeriut e shpërfytyrimit të shoqërisë etj. Por le të mos keqkuptohemi, askush prej shqiptarëve nuk duhet dhe nuk është për një përgjegjësi kolektive me diktatorin Enver Hoxha, ashtu siç mund ta konceptojnë ose ta dëshirojnë pasonjësit e tij. Vetëm ish-sekretari i Përgjithshëm i Partisë së Punës të Shqipërisë, Ramiz Alija, i cili zakonisht i lëkundur në shumë çështje, duket se përsëri ashtu i lëkundur, kërkon rrugëdalje pa u lagur dhe kujton se po e gjen atë, me lënien e përcaktimit të figurës së Enver Hoxhës në dorë të historisë. Me të drejtë pyes: të cilës histori? Të asaj historie që bën populli me punën, guximin dhe gjakun e tij, apo të historisë që mundohen të bëjnë liderat, pseudoliderat, udhëheqësit, pseudoudhëheqësit, diktatorët, mikrodiktatorët, diktatorucët, të cilët duhen quajtur, pa ngurruar, me emrin e tyre. Ndaj populli, i cili vuajti, vuan dhe do të vuajë edhe për një farë kohe nga bëmat e mbrapshta të Enver Hoxhës, ka ende të gjalla shumë kujtime që nuk po ia lë historisë t’i gërmojë dhe interpretojë, përkundrazi, me çdo mjet po i denoncon sheshit, për ditë nëpër sheshe. Sa kujtime kemi ne që e kemi njohur Enver Hoxhën pak si shumë nga afër, kur atë ende nuk e njihte vetë e shoqja dhe bashkëfajtorja e tij, Nexhmija. Por a do të mundemi ne vallë, t’i japim me një herë, notën që i takon, vendin e merituar në histori, t’i bëjmë të njohura vetëm me vërtetësi, pa ndikime, fërkime, frikësime e imponime publike nga njerëz ordinerë që do të shfaqen e do të na shiten si martirë të diktaturës, si “demokratë” të kulluar, si njerëzit më të përgjëruar për të vërtetën. Besoj se jo. Do të na duhet edhe shumë kohë ta presim këtë çast. Sepse nuk ka autoritete, personalitete, institucione, nuk ka dëshirë e guxim që të mund ta kryejnë këtë aksion tepër të vështirë. Gjithsesi, do të përpiqem të përmend me vërtetësi shumë fakte për çka është shkruar në të kaluarën dhe të vërtetoj edhe një herë me shumë sinqeritet se kush është Enver Hoxha, cila është fytyra dhe karakteri i tij tinzar”.

Si u ngrit në krye të komunistëve shqiptar Enver Hoxha
“E kam njohur Enver Hoxhën që në Korçë, kur jepte mësim në Liceun Francez me orë të reduktuara, si pedagog i jashtëm. E kam njohur edhe më luftë, kur ndodhej në Qarkun e Korçës. Kam qenë i pranishëm në servilizmat patologjike të tij ndaj Svetozar Vukmanoviç Tempos në Kucakë, si dhe ndaj Miladin Popoviçit e Dushan Mugoshës në Kucakë e në Vithkuq. E kam parë në Konferencën e Parë të Vendit të PKSH, në Labinot, kur me gjithë këmbënguljen e madhe të Miladin Popoviçit për ta zgjedhur Enver Hoxhën Sekretar të Përgjithshëm, delegatët e Konferencës e kontestuan propozimin e Miladinit për zgjedhjen e tij si Sekretar të Përgjithshëm dhe kërkuan që në vend të tij të zgjidhej Koçi Xoxja, megjithse ai nuk ishte i pranishëm, sepse ndodhej i burgosur në Burgu e Ri në Tiranë, ku ishte dënuar me vdekje dhe nga ku ai dhe 27 të burgosur të tjerë u arratisën nga tuneli i nëndheshëm i hapur nga vetë të burgosurit politikë të drejtuar nga Koçi Xoxja. Në këtë kohë, atdhetari i madh Enver Hoxha, i cili nuk kishte asnjë aktivitet të shquar luftarak personal, çka në kohë lufte ky fakt ishte shumë i rëndësishëm, propozoi sho-kun J.B.Tito për Sekretar të Përgjithshëm të PKSH, duke lënë gojë hapur të gjithë delegatët me mençurinë dhe në të njëjtën kohë me servilizmin e tij. A nuk flet ky fakt për atë që Enver Hoxha nuk kishte asnjë lloj ndjenje atdhetarie. E kam parë në Panarit, në dimrin e 1943-1944, kur i kishin rënë puplat dhe ngrehosja e vetëkënaqësisë karakteristike të tij, kur Grupi operativ i Shtabit të Pergjithshëm, jo vetëm pa drejtimin e tij nxorën të pa prekura nga rrethimi i madh asgjësues gjerman i Operacionit Armik të Dimrit, kur ai u kthye i turpëruar nga inkursioni “Triumfator i Martaneshit” dhe ku kryesisht për faj të tij, Shtabi i Përgjithshëm i UANÇ i shkëputi të gjitha lidhjet me forcat kryesore të ushtrisë dhe me zor kaloi lumin Shkumbin, në një kohë kur në zonën e Martaneshit, Shpiragut, Arbanës, Shën-gjergjit e Pezës kishte dy brigada sulmuese, Grupin e Elbasanit dhe Grupin e Pezës dhe nuk mundi të lidhej me to e me ndihmën e tyre të siguronte kalimin në Jug të vendit, por gati sa nuk u asgjësua efektivi kryesore i Shtabit të Përgjithshëm. Kam pasur fatin e madh ta shoh në Plenumin e Dytë të KQ të PKSH të Beratit kur raporti politik i përgatitur nga Sejfulla Maleshova ia bënte kurrizin më të butë se barkun, por askush nuk kishte synim ta izolonte Enver Hoxhën, përkundrazi, ai pas Beratit, me miratimin e KQ të PKSH u shpall Kryeministër, Gjeneral-kolonel, Komandant Suprem, Sekretar i Përgjithshëm i KQ të PKSH e plot ofiqe të tjera. Pa shikoni ju lutem se çfarë kameleoni tregohet Enver Hoxha thuajse në të gjitha rastet kur ai përgatitet për të ngritur kurthe apo komplote makabre pa kursyer askënd.

Propozimi në Plenumin e 8-të të KQ të PKSH, që Tito të njihej si Sekretar i Parë
Unë, edhe sot e kësaj dite, nuk arrij ta konceptoj qartë në logjikën time qëndrimin politik, ideologjik, atdhetar, partiak e moral të Enver Hoxhës, si dhe propozimin e shfaqur rishtaz nga ana e tij në Plenumin e 8-të të KQ të PKSH, që shokun J.B.Tito, ne duhej ta konstutionim si Sekretar të Përgjithshëm të KQ Partisë Komuniste Shqiptare, ndërsa atë (Enver Hoxhën) si zëvendës të tij në Shqipëri! Marrëzi dhe poshtërsi më të madhe unë nuk kam dëgjuar kurrë nga goja e ndonjë politikani shqiptar i çfarëdo spektri politik qoftë! Kjo është e shkruar siç thotë populli, e zezë mbi të bardhën, në proces–verbalin e mbledhjes së Plenumit të KQ të PKSH, në qoftë se nuk më ka lënë kujtesa, e kam mbajtur unë personalisht, veç në qoftë se nuk e kanë zhdukur ose falsifikuar. Dua të theksoj dhe të pyes me këtë rast për dokumentet themelore të historisë të PKSH, PPSH, Historisë së Shqipërisë, ku janë dokumentet si: proces-verbali i Mbledhjes Themeluese të PKSH? Do të thoni ju, e ka sekuestruar policia sekrete italiane gjatë një aksioni “blic”. Bukur! Po pse nuk është kërkuar në arkivat italiane? Ku ndodhen materialet origjinale të Konferencës së Parë të Vendit, ku kontestohet zgjedhja e Enver Hoxhës si Sekretar i Përgjithshëm dhe propozohet për këtë post Koçi Xoxe? Pse nuk botohen origjinalet e tyre apo për të fshehur gjurmët e punës së dobët të Enver Hoxhës, Miladinit dhe Dushanit? Ku është? Pse nuk gjendet pas kaq vitesh, raporti politik i mbajtur nga Sejfulla Maleshova në Plenumin e Dytë të KQ të PKSH të Beratit? Apo mos vallë se ky është raporti më analitik për veprimtarinë negative, fajet dhe gabimet në vijën politike të Enver Hoxhës gjatë luftës? Ku janë materialet e Plenumit të 8-të të KQ të PKSH? Pse nuk janë përfshirë në veprat e Enver Hoxhës të plota, pse janë manipuluar deri në atë farë feje. Mos vallë për të fshehur gjurmët e servilizmit të tij, krupëndjellës? Shembuj të tjerë të kësaj natyre besoj se nuk është nevoja të rendis të tjerë se ka me dhjetëra.

“Vetëvrasja” e Nako Spirut dhe roli i Hoxhës
Njëri nga problemet shumë seriozë dhe që ka mbetur i mbështjellë me tymnajën e spekullimit politik është vrasja, vetëvrasja apo eliminimi fizik i shokut tonë të mrekullueshëm Nako Spiru. Kush e vrau Nako Spirun? Veli i mjegullës vazhdon ta mbulojë këtë çështje mjaft të rëndësishme. Nuk e di me saktësi nëse deri më sot, jurisprudenca, pra shkenca e drejtësisë, a ka mundur ta përcaktojë ndarazi teorinë e saj, lidhur me vrasjen dhe vetëvrasjen e detyruar. Sigurisht që ka mundur. Nëse e ka përcaktuar drejt raportin apo masën e njësimit apo të barazimit midis vrasjes “proprement dite” (e thënë pastër) siç thotë frëngu dhe vrasjes me vetëvrasje të detyruar!? Nako Spiru vrau veten se e detyruan, kjo tashmë dihet mirëfilli dhe është e vërtetuar qartë, si një e një që bëjnë dy. Atë, Nakon pra, e detyroi udhëheqja e Partisë, Byroja Politike e KQ të PKSH (ashtu si funksiononte ajo në atë kohë, e plotë dhe jo, me mbledhje të planifikuara e të paralajmëruara ose jo, me rend-dite të caktuar ose të rastit). A është rasti këtu për ta mbyllur çështjen, duke përcaktuar vetëm përgjegjësinë kolektive, apo ka vend të nxirret krahas saj dhe përgjegjësia personale? Unë them po. Ka vend. Përgjegjësia personale duhet kërkuar vetëm te personi Enver Hoxha, sepse ai ishte Sekretar i Përgjithshëm i Partisë, Kryeministër i padiskutueshëm dhe arsyetimet e mëvonshme të tij, për rolin e Koçi Xoxes në drejtimin e punëve të Partisë, nuk pijnë ujë. Logjika e ftohtë e sendeve thotë: çështja e Nakos, akuzat kundër tij janë thjesht ekonomike. Ç´ka të bëjë Koçi Xoxe këtu? Nëse Byroja Politike e KQ të PKSH nuk luante rolin e saj që i takonte, siç pretendohet, përsëri faji nuk është i Koçi Xoxes, por është i tij, i Enver Hoxhës, i Sekretarit të Përgjithshëm të KQ të PKSH. Sekretar i Përgjithshëm i KQ të PKSH nuk do të thotë paprekshmëri, do të thotë përgjegjësi, do të thotë përgjegjësi në shkallën më superiore. Përgjegjësia e tij del qoftë edhe duke gjykuar mbi vetë paraqitjen e çështjes nga ai personalisht, duke arsyetuar mbi bazamentin e çështjes të përgatitur nga dora vetë. Po ashtu, nga ky shkrim, del edhe ndonjë vlerësim apo përshtypje e veçantë e imja, që ka të bëjë me metodat e ushtrimit të presionit, me koordinimin e masave që nga refuzimi i dhënies së afatit të kërkuar nga vetë Nako Spiru për shqyrtimin e çështjes së tij deri edhe në dhënien e urdhrit për vëzhgimin e Nakos nga organet e posaçme të Sigurimit të Shtetit. Si mund të shpjegohet ardhja e vetë Enver Hoxhës bashkë me Koçi Xoxen në sallën e spitalit, ku bëheshin përpjekjet intensive për mjekimin e shpëtimin e tij. Sipas porosisë së Enver Hoxhës, unë qëndrova në spital deri në fund të mjekimit të pasuksesshëm dhe pas vdekjes së Nako Spirut, kontrollova xhepat e tij, ku gjeta vetëm teserën e Partisë, letër njoftimin dhe një shami, të cilat ja dorëzova të gjitha Enver Hoxhës. Ja, pra, ky është Enver Hoxha. Të detyron të vetëvritesh e pastaj jep urdhër të kontrollohet edhe i vetëvrari dhe pastaj mblidhuni o burra ta qajmë. Pastaj ta zhvarrosim e ta pështyjmë. Pastaj ta rivarrosim e të tjera. Pyes më insistim, po këto varrime e zhvarrime Koçi Xoxja i ka bërë, vepër e tij janë këto? Po represioni i dhjetëfishuar ndaj komunistëve dhe masës së gjerë të kuadrove pas pushkatimit të Koçi Xoxes vepër e kujt janë? A nuk janë të Enver Hoxhës me shokë?...

vijon nesër



Kush është Nesti Kërenxhi

U lind në Korçë, më 5 shtator të vitit 1920, familja e tij është me origjinë nga Vithkuqi, kurse babai i tij, Pilo Kërenxhi, ka qenë shok me Mihal Gramenon dhe Spiro Bellkamenin dhe së bashku me ta ka luftuar për pavarësinë e vendit. Arsimin fillor, plotor dhe liceun francez i ka kryer në vendlindje. Me lëvizjen komuniste është lidhur që në vitin 1936-1937, kur zhvillohej Lufta e Spanjës. Në Grupin Komunist të Korçës është lidhur që në muajin qershor-korrik të vitit 1939. Ka marrë pjesë në të gjitha demostratat GKK kundër pushtimit fashist. Që me themelimin e PKSH është anëtar i saj. Me krijimin e qarkorit të partise dhe atij të rinisë ka qenë anëtar i tyre. Në vitin 1942 u zgjodh sekretar politik i Komitetit Qarkor të Rinisë. Në Konferencën e Parë të vendit të PKSH në mars 1943 është një nga 6 delegatët e Qarkorit të Korçës. Më pas në mbledhjen kombëtare të rinisë zgjidhet anëtar i KQ të RKSH. Me krijimin e brigadës së 4-t sulmuese caktohet përgjegjës i sektorit politik të brigadës. Me hapjen e kurseve të kuadrove politikë të ushtrisë në Panarit të Korçës u caktua përgjegjës i shkollës së parë të partisë. Prej këtej niset për të shkuar si përfaqësues i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë shqiptare pranë Shtabit të Për-gjithshëm jugosllav dhe mareshalit Tito. Në plenumin e 2 të KQ të PKSH rizgjidhet anëtar i KQ të PKSH. Pas çlirimit caktohet në detyrën e zëvendësdrejtorit të Mrojtjes së Popullit (Sigurimit të Shtetit), ku drejtor ishte Koçi Xoxe, me unifikimin e Ministrisë së Brendshme, mi-nistër u emërua gjeneral-lejtnant Koçe Xoxe dhe kolonel Nesti Kerenxhi. Më vonë emërohet ministër i Bre-ndshëm dhe anëtar i Byrose Politike. Pas Kongresit të Parë, ai dhe gruaja e tij, e cila ishte ministre e Arsimit dhe anëtare e KQ të PKSH u përjashtuan nga të gjitha funksionet qeveritare dhe partiake dhe filloi kalvari i gjatë i persekucionit enverist.



Nesër do të lexoni

Dënimi dhe rehabilitimi i Koçi Xoxes
Përse Xoxe, ndryshe nga sa shkruan Nexhmije Hoxha dhe Ismail Kadare, nuk është sllavo-maqedonas
Si e njoftoi Enveri Kërenxhin për arrestimin e Xoxes dhe persekutimet që nisën pas kësaj
Letra sekrete e një vendi Perëndimor që kundërzbulimi shqiptar shtiu në dorë në Sofje përpara KGB-së dhe si Enver Hoxha ja dorëzoi ministrit të jashtëzakonshëm dhe fuqiplot sovjetik në Tiranë

--nga gazeta panorama

[Brari]

dossier II

Dorëshkrimi i Nesti Kërenxhit/ Përse Nexhmija dhe Kadareja e quajtën vllaho-sllav Koçi Xoxen dhe çfarë i tha Enveri atij ditën që u arrestua


Sekreti që Enveri i shiti Stalinit, dhe dënimi i ministrave të Brendshëm të Shqipërisë, Hungarisë e Bullgarisë

Nesti Kerenxhi

Nesti Kërenxhi, ish-shefi i parë i Sigurmit të Shtetit, pas Luftës së Dytë Botërore, ka lënë në shënimet e tij disa nga kujtimet rreth mënyrës se si Enver Hoxha erdhi në krye të Partisë Komuniste Shqiptare dhe vështirësinë në të cilën u ndie ai në Plenumin e 8 të KQ të PKSH në Berat, në vitin 1944. Këto shënime janë zbuluar kohët e fundut nga bashkëshortja e tij, Naxhie Dume dhe Gjergj Titani. Në gazetën «Panorama», dje, është zbardhur fakti se sipas Kërenxhit, Enveri në atë plenum, kishte hedhur idenë absurde që të njihej si Sekretar i Parë i KQ të PKSH, Josif Broz Tito, një propozim të cilin ai e quan «tejet antikombëtar». Rrëfimi më i dhimbshëm është ai mbi momentin kur i urdhëruar nga Hoxha, shkoi në spitalin ushtarak, pak minuta pasi kishte vdekur Nako Spiru, dhe i kontrolloi atij xhepat… Në numrin e sotëm të gazetës «Panorama», ku botohet pjesa e dytë e këtij materiali, që është shkruar nga Nesti Kërenxhi, gjatë viteve 1991-1992, «flitet» kryesisht për figurën e ish-shefit të tij, Koçi Xoxes. Përse u tentua për shumë vite që të hidhej baltë mbi këtë figurë të komunizmit shqiptar gjatë jetës dhe sidomos pas vdekjes së tij. Cila ishte origjina e tij e vërtetë dhe cilat janë arsyet që Nexhmije Hoxha dhe Ismail Kadare e quanin «Vllaho-sllav», ide që ka lindur pas takimit të Enver Hoxhës me Stalinin në Moskë. Kush është fisi patriotik i Koçi Xoxes, formimi intelektual dhe karriera komuniste e tij që në vitet ´30-të në Shqipëri. Çfarë i tha Enver Hoxha Nesti Kërenxhit ditën e arrestimit të shefit të tij? Si Tito i hapi luftë «zeusit» Stalin dhe pasojat në vendin tonë. Letra sekrete që Sigurimi i Shtetit «kapi» në një rezidencë diplomatike në Sofje në vitin 1948, përpara KGB-së, ku kërkoheshin lidhjet e ministrave të Brendshëm të Bullgarisë, Hungarisë, Çekosllavakisë dhe Shqipërisë me Jugosllavinë armike në atë kohë me Stalinin. Si Enveri ja shiti këtë informacion rusëve dhe pasojat fatale për këta ministra. Këto dhe mjaft zhbirime të tjera interesante për kohën kur Kërenxhi ishte «kapo» i Sigurimit të Shtetit do të lexoni në pjesën e dytë të dorëshkrimit të tij zbuluar ditët e fundit.
Prof. As. Dr. Gjergj Titani

vijon nga numri i kaluar

« Sa shumë është folur për dënimin dhe faljen e veprimtarisë së Koçi Xoxes. Fushatë më të egër për nga presioni policesk, madje brenda partisë; më të gjatë për nga shtrirja kohore gati 56- vjeçare; më diskreditonjëse me mashtrime, shpifje e falsifikime; më diskriminonjëse me të pavërteta monstruoze, me të vërteta që nuk i takonin atij, por Enver Hoxhës, por edhe me gënjeshtra, mashtrime, shpifje, akuza nga më djallëzoret etj. Kryqëzatë të tillë të egër nuk ka pasur kurrë asgjëkund. E shtrirë në kohë, ajo mund të quhet një fushatë e tejzgjatur dhe e pambarim gjysmë shekullore, duke djegur heretikët në zjarrin e inkuizicionit enverist. Jo vetëm politikanët, propagandistët e KQ të PPSH, por edhe shkrimtarët si psh., Ismail Kadareja që u ruhet shumë pasaktësive historike e nxjerr Koçin Xoxen «dy thika të kryqëzuara», tash së fundi me origjinë të dyshimtë sllavo-maqedonase?! Kur dihet mirëfilli se ai është nga lokaliteti i Negovanit, i cili është i banuar nga shqiptarë të mirëfilltë e të pastër etnikisht, ai është nga vendi dhe fis i afërt i Papa Kristo Negovanit i therur nga grekët për shqiptarizëm të pastër. Në Negovan, ku ka qenë mësues i shkollës së fshatit Petro Nini Luarasi e më pas gjyshi i Koçit, Sotir Xoxe, i cili, veç të tjerash, ka qenë drejtor i shkollës, kryeplak i fshatit, anëtar i këshillit të pleqësisë të fshatit etj. Petro Nini Luarasi dhe Sotir Xoxja kanë qenë delegatë në të dy Kongreset e Manastirit, çka flet për influencën e tij në bashkësinë e shqiptarëve që banonin në këtë rajon të Greqisë. Ndoshta burimi i përcaktimit të pavërtetë që jep Ismail Kadareja për origjinën e Koçi Xoxes në atë variant të librit të vet, merr shkas nga takimi i dytë i Enver Hoxhës me Stalinin në Moskë? Për çudi, këtë variant të gënjeshtërt të origjinës sllavo-maqedone të familjes Xoxe e përmed diku qëllimshëm edhe Nexhmije Hoxha, e cila vetë ka lindur në qytetin e Manastirit sllavo-maqedon, çka nuk do të thotë kurrësesi se ajo është me origjinë sllavo-maqedone!? Atëherë pse Koçi Xoxja duhet të jetë sllavo-maqedon? Përse ta ketë bërë N. Hoxha këtë deklarim, i cili në vetvete nuk e ngarkon kurrësesi me përgjegjësi politike Koçi Xoxen? Arsyeja e vetme e kësaj shpifjeje të qëllimshme është që Koçi Xoxe të paraqitet jo si shqiptar! Të paraqitet si i huaj! Veç këtyre manipulimeve të qëllimshme denigruese për këtë figurë të rëndësishme të lëvizjes komuniste e punëtore në Shqipëri, për Koçi Xoxen fliten lloj-lloj shpifjesh si njeri pa vlera kulturore, teneqexhi i rëndomtë, kriminel e të tjera, çka nuk i përgjigjen në asnjë mënyrë realitetit. Së pari, ai ishte njeri babaxhan e aspak kriminel.

Formimi dhe karriera komuniste e Xoxes
Grupi Komunist i Korçës e zgjodhi pa ngurrim kryetar të tij dhe tashmë dihet se GKK nuk e kishte në asnjë periudhë të veprimtarisë së vet, në praktikën e tij terrorin dhe krimin. Kjo praktikë u zbatua kur në krye të PKSH ishte Enver Hoxha e kur Koçi ndodhej në burg. Gjatë luftës nuk ka asnjë rast të vetëm që të jetë dënuar kush me vdekje, apo që të jetë eliminuar pas shpine me urdhër të Koçi Xoxes, si në ato raste që urdhërontë Enver Hoxha me Miladin Popoviçin e Dushan Mugoshën. Pas Çlirimit të vendit nga okupatorët nazi-fashistë, kurrësesi nuk është bërë asnjë veprim, arrestim, pushkatim, dënim, sekuestrim e kështu me radhë, pa lejën e Byrosë Politike dhe platformës së saj, si dhe pa dijeninë e Enver Hoxhës. Çdo deklarim i kundërt me këto që po them unë janë shpifje apo mashtrime të qëllimshme. Koçi Xoxe nuk ishte injorant, përkundrazi, ai njihte disa gjuhë të huaja, çka i kishte dhënë këtë mundësi rajoni shumë gjuhëfolës, ku ishte lindur e rritur ai deri në moshën 18-19-vjeçare. Ai ishte një nxënës studioz i shkëlqyer, çka vërtetohet nga regjistrat shkollore e shumë dokumente të tjera arkivore të kohës. Ai ishte sportist i mrekullueshëm. I qeshur, i dashur dhe i shkueshëm me shokët e të gjitha shtresave; studionte pa u lodhur literaturë marksiste e përparimtare, perfeksionohej në mësimin e gjuhëve të huaja e sidomos të asaj frënge çka vërtetohet edhe nga praktika zyrtare e korrespondencës me vendet e huaja kur ishte ministër i Brendshëm apo Sekretar Organizativ i PKSH si dhe të tjera fakte si këto i dimë shumë më mirë ne që e kemi njohur në rini e jetuam me të në luftë, në burgje dhe pas lufte në funksione shumë të larta partie dhe qeveritare. Por, po i largohem këtij fakti se do të duket sikur unë po bëj biografinë e Koçi Xoxes, ndërsa qëllimi i këtij shkrimi është krejt tjetër, por në funksion edhe të këtyre shtrembërimeve banale të Enver Hoxhës dhe shumë shokëve dhe shoqeve të tij.

Figura e Enver Hoxhës përballë asaj të Koçi Xoxes
Në këto kushte, dënimi i Koçi Xoxes nuk duhet të merret i shkëputur nga dënimet e shumta që u dhanë në vendet e Evropës Lindore, përkundrazi. Nëse kështu, dënimet që iu dhanë atij, duhet të ishin kufizuar vetëm me ato masa që u vendosën në Plenumin e Xl-të të KQ të PPSH pra: përjashtimi i tij nga Byroja Politike, shkarkimi nga detyra e zv.kryeministrit dhe ministrit të Punëve të Brendshme dhe caktimi si ministër i Industrisë e lënia si anëtar i KQ të PKSH. Përse dhe si u hodhën poshtë këto masa? Si u kalua dhe përse në masa të tjera darstike, tejmase të rënda në Kongresin e I-rë të PKSH, në kundërshtim me atë që kishte vendosur Plenumi? Pse iu bënë PKSH mashtrime të tilla rrugaçërore? Gjithsesi këto janë çështje më vete e shumë të rëndësishme dhe për sqarimin e tyre, mendoj se ka ende njerëz të interesuar dhe dokumente autentike që mund të ndihmojnë në zbardhjen e tyre. Unë mendoj, gjithashtu, se përcaktimi i saktë i figurës komplekse tepër negative të Enver Hoxhës, do të përcaktojë dhe shumë tipare të tjera pozitive të figurës interesante të Koçi Xoxes. Po iu përmend një fakt tepër domethënës. Atë ditë që u arrestua Koçi Xoxe, më mori në telefon Enver Hoxha dhe me zë shumë të qetë më tha: «Dëgjo Nesti, sot kemi arrestuar Koçi Xoxen, po ti mos u shqetëso se kjo nuk ka lidhje me ty». Ky lajm doemos mua më befasoi e më tronditi, ndaj nuk mund të mos i thoja Enver Hoxhës: «Shoku Enver, po unë kam qenë zëvendësi i tij dhe nuk di gjë për këtë, pastaj ju po thoni të mos shqetësohem...». Masat e rënda për mua dhe gruan time do të vijonin më vonë, por unë nuk e kam fjalën atje. Përfytyroni, unë isha ministër i Punëve të Brendshme dhe nuk dija asgjë për këtë arrestim kaq të bujshëm! Domethënë, Enver Hoxha ishte një diktator, i cili me metoda mesjetare diktonte për çdo gjë. Ai kishte policinë e vet të padukshme dhe me anën e saj godiste befasishëm kur deshte dhe kë person, ose grup personash të deshte. Me gjithë presionet e vazhdueshme dhe përndjekjet e egra, gjithsesi, ka pasur komunistë të ndershëm, të cilët në ato kushte të rënda për PPSH dhe vendin tonë, kanë shprehur mendime ndryshe rymës së shfrenuar të fushatës kundër Koçi Xoxes, si faktet që përmenda pak më sipër dhe kjo dihet më mirë se unë nga shumë shokë të tjerë militantë të partisë e idealistë të saj. Por le të kthehemi te dënimi dhe eliminimi fizik i tij, i cili nuk mund të merret kurrsesi i shkëputur nga dënimet analoge, që u dhanë me urdhër të Stalinit, në të gjitha vendet e Evropës Lindore.

Tito guxoi kundër «zeusit» Stalin
Titizmi u godit si rymë «regresive antimarksiste e trockiste» kudo, sepse nuk mund të mos goditej. Së pari, sepse Tito ishte ai që guxoi i pari t’i bëjë autopsinë personit të Stalinit, e kjo ishte kryesorja, dhe së dyti, sepse ky ishte urdhri, kështu urdhëronte, jo shoku Stalin, por Stalini i Madh. Pse? Sepse J.B.Titoja ishte i pari që guxoi nga tufa e bindur e vasalëve komunistë kominternistë, që nuk mendonin kurrë me kokën e tyre, por sipas shkopit të dirigjentit, të thyente tabunë e hekurt të autokratizmit e autoritarizmit stalinist. Ishte ndër të parët, që guxoi të sulmonte kultin prej Zeusi të individit të Stalinit. Në ato vite, kjo lëvizje, kjo rymë e re e shumë e guximshme e Titos, i ngjau një shpërthimi të madh kozmik, një tërmeti të vërtetë me përmasa kontinentale dhe botërore. Menjëherë pas këtij «tmerri» të jashtëzakonshëm, që ndodhi me denigrimin e figurës «së udhëheqësit të madh të proletariatit botëror», duheshin marrë masa të tilla tmerri që jo vetëm të llahtariseshin drejtuesit e bindur të Kampit të Socializmit, por edhe çdo anëtar partie i thjeshtë. Për të vënë në jetë këtë kryqëzatë anti-Tito kokat e turkut u gjetën shumë shpejt, çka nuk ishte e vështirë të gjendeshin disa të tilla, në përbërjen e qeverive autokratike dhe autoritariste ose në gjirin e partive të majta tipike vasale të vendeve të Evropës Lindore. Fatkeqët në këtë rast, i caktonte kryeregjisori Stalin me ndihmën e KGB-së e do të ishin medoemos, ministrat e Punëve të Brendshme të të gjitha vendeve të Evropës Lindore pa përjashtim, si dhe represioni ndaj një sasie marramendëse kuadrosh të devotshëm e besnikësh të komunizmit, të cilët përfunduan në plumb. Lind pyetja, a pati një urdhër të tillë madhor apo jo? Logjika e sendeve dhe fenomeneve të kohës, ajo e veprimtarisë udhëheqëse dhe e diktatit të Stalinit, praktikisht e pakufizuar edhe jashtë Bashkimit Sovjetik, të dikton të pranosh pa u lëkundur: Po! Për këtë “po”, në vendet Perëndimore ka më shumë se një gjysmë shekulli që po hetohet, gërmohet, studiohet në arkiva të hapura e sekrete. Kërkohet vërtetimi absolut i kësaj “PO” deri më sot dhe një përgjigje të saktë askush nuk e ka gjetur.

Letra sekrete e një vendi Perëndimor që Enveri ja dorëzoi sovjetikëve
Në atë kohë pra, në vitin 1948, Sigurimi i Shtetit Shqiptar, me anën e një njeriu tonë tepër të besuar, shtiu në dorë një letër, një dokument shumë të rëndësishëm që Ministria e Punëve të Jashtme e një shteti Perëndimor ia dërgonte legatës së vet në kryeqytetin bullgar në Sofje. Në atë letër sekrete, kërkohej që të hetohej intensivisht, nëse edhe në Bullgari po punohej e po hetohej për zbulimin e lidhjeve agjenturore të ministrit të Punëve të Brendshme të Bullgarisë me Jugosllavinë, duke vënë në dukje se një aktivitet i tillë tashmë po ndodhte me ministrin e Punëve të Brendshëm të Hungarisë, i cili ishte vënë në përpunim. Kopjen e kësaj letre, ia dorëzova menjëherë Enver Hoxhës. Të nesërmen, këshilltari sovjetik në Ministrinë tonë të Punëve të Brendshme më kërkon urgjentisht një takim pune si dhe një kopje të këtij dokumenti, madje ai ishte mbushur gjithë zemërim e pakënaqësi ndaj nesh, sepse këtë njoftim kaq të rëndësishëm e kish marrë e para, nëpërmjet rrugëve agjenturore, Ministria e jonë e Punëve të Brendshme dhe menjëherë Enver Hoxha, i cili ja paraqiti të gatshme këtë të dhënë ministrit të jashtëzakonshëm dhe fuqiplotë sovjetik në Tiranë, dmth., po merrte njoftim për përmbajtjen e këtij dokumenti me vlera të mëdha e shumë të rëndësishme nga Shqipëria, më parë Ministria e Punëve të Jashtme sovjetike e më pas KGB-ja, ky organ fuqiplotë, i heshtur e impresionant me reputacion të padiskutueshëm botëror. Përfundimisht, si rezultat i gërmimeve intensive nëpër analet e fëlliqura të shërbimeve inteligjente të shumë vendeve të Botës e trillimeve të paskrupullta të KGB sovjetike, Lazlo Raiku në Hungari e më parë se ai, Trajço Kostovi në Bullgari, Rudolf Slanski në Çekosllavaki, Koçi Xoxe në Shqipëri u gjykua e u pushkatua i pari sipas radhës, në këtë proces trullosës si të ishte një reaksion zinxhir bërthamor, në të gjitha vendet e Evropës Lindore. Sigurisht, pa gjë nuk do të kenë kaluar edhe vendet e tjerë të ashtuquajtura të Demokracive Popullore si: Lukreciu Patrashkanu e të tjerë në Rumani, Berndt Shtainberger e të tjerë në Republikën Demokratike Gjermane e kështu me radhë. Vetëm Vladislav Gomulka pati fatin të mbetet pa u eliminuar fizikisht, sepse më 5 mars 1953 “regjisori i madh” i këtyre skenarëve makabër, më në fund vdiq në Moskë, në kryeqytetin e vendit të vet të madh"...

vijon nesër

Nesër do të lexoni

Loja e rehabilitimit të Koçi Xoxes
Vizita e Enver Hoxhës në Jugosllavi dhe “Republika e 7-të” e Titos
Përse nuk u rehabilitua Koçi Xoxe si homologët e tij në Bullgari, Hungari dhe Çekosllavaki
Bisedimet e Enver Hoxhës për vetëvendosjen e Kosovës dhe si ai shmangu vizitën në Prishtinë

.nga gazeta panorama..

[DriniM]

Faqe 12/13 - Speciale
16Shkurt 2004

dossier III

Shënimet autentike të ish-shefit të Sigurimit zbardhin disa momente të rëndësishme të historisë së PKSH dhe egërsinë e pushtetit të Hoxhës


Nesti Kërenxhi: Çfarë s'u tha nga vizita e Enverit në Beograd dhe biseda me Titon

Nesti Kërenxhi

Nesti Kërenxhi, ish-drejtuesi i parë i Sigurimit të Shtetit, pas Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, në fillim të shënimeve, në disa nga kujtimet e tij, shkruan se si Enver Hoxha erdhi në krye të Partisë Komuniste Shqiptare dhe vështirësinë në të cilën u ndie ai në Plenumin e 8 të KQ të PKSH në Berat, në vitin 1944. Në gazetën «Panorama», dy ditë më parë, është zbardhur fakti se sipas Kërenxhit, Enveri në plenumin në fjalë, kishte hedhur idenë absurde që të njihej si Sekretar i Parë i KQ të PKSH, Josif Broz Tito, një propozim të cilin ai e quan «tejet antikombëtar». Rrëfimi më i dhimbshëm i Kërenxhit është ai i botuar nga gazeta ku flitej mbi momentin kur i urdhëruar nga Hoxha, shkoi në spitalin ushtarak, pak minuta pasi kishte vdekur Nako Spiru, dhe i kontrolloi atij xhepat… Në numrin e djeshëm të gazetës «Panorama», ku u botua pjesa e dytë e këtij materiali, që është shkruar nga Nesti Kërenxhi, gjatë viteve 1991-1992, «flitej» kryesisht për figurën e ish-shefit të tij, Ministrit të Brendshëm Koçi Xoxes. Ai shpjegon edhe arsyet se përse u tentua për shumë vite, që të hidhej baltë mbi këtë figurë të komunizmit shqiptar, sidomos pas vdekjes së tij. Kërenxhi shpjegoi se cila ishte origjina e tij e vërtetë dhe arsyet që Nexhmije Hoxha dhe Ismail Kadare e quanin «Vllaho-sllav», ide që ka lindur pas takimit të Enver Hoxhës me Stalinin në Moskë. Më interesante bëhen shënimet e ish-shefit të Sigurimit kur ai tregon dhe bisedën, që kishte bërë me Enver Hoxhën ditën e arrestimit të shefit të Xoxes, apo si Tito i hapi luftë «zeusit» Stalin dhe pasojat në vendin tonë. Kërenxhi tepër i informuar shprehet dhe për një letër sekrete, që Sigurimi i Shtetit «kapi» në një rezidencë diplomatike në Sofje në vitin 1948, përpara KGB-së, ku kërkoheshin lidhjet e ministrave të Brendshëm të Bullgarisë, Hungarisë, Çekosllovakisë dhe Shqipërisë me Jugosllavinë armike në atë kohë me Stalinin. Sipas shënimeve të Nestit, del që Enveri t´ia ketë shitur këtë informacion rusëve dhe më pas, do të vinin vrasjet e këtyre ministrave. Në mumrin e sotëm të gazetës, Kërenxhi shpreh pikëpamjet e tij rreth rehabilitimit të Xoxes. Si e kundërshtoi kërkesën e udhëheqësve të Bashkimit Sovjetik për reabilitimin e Koçit, kur të tjerët si ai, ishin rehabilituar. Çfarë nuk u tha nga vizita e Enver Hoxhës në Jugosllavi në vitin 1946, dhe biseda e tij me Titon për çështjen e Kosovës, ku Kërenxhi ishte anëtar delegacioni. Këto dhe mjaft zhbirime të tjera interesante për kohën kur Kërenxhi ishte i parë në Sigurimin e Shtetit, do të lexoni në pjesën e tretë të dorëshkrimit të tij zbuluar kohët e fundit.

vijon nga numri i kaluar

Rehabilitimi i Koçi Xoxes, gjithashtu lidhet logjikisht e krejt natyrshëm me rehabilitimin e të gjithë personave të represuar në vendet e Evropës Lindore. Raiku, Kostovi e Slanski, Patrashkanu, Shtajnbergeri e të tjerë, u rihabilituan mbas analizave dhe rivlerësimeve të figurave që u bënë në këto vende, lidhur me direktivat e Kongresit të XX-të të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik e luftës kundër kultit të individit. Kurse Koçi Xoxe jo.

Ai nuk u rehabilitua! Natyrshëm, lind pyetja: Pse Koçi Xoxe nuk u rehabilitua? Sepse në Shqipëri, diktatura e Enver Hoxhës nuk u përmbys kurrë. Në një farë mënyre, ideologjia e tij jeton ende edhe sot! Nëse normaliteti i zbatimit të ligjshmërisë do të ishte respektuar në Shqipëri pas eleminimit të “grupit të K.Xoxes”, çdo gjë do të ishte e justifikuar, por meqenëse ai vazhdoi edhe më i amplifikuar se më parë, do të thotë se autori i raprezaljeve ishte po ai. Ja, ky ishte përbindëshi Enver Hoxha! Me sa dihet mirëfilli, nga pëshpëritjet vesh më vesh nga tmerri i shtypjes diktatorile dhe nga dokumentet zyrtare, presion jo i vogël është ushtruar edhe mbi udhëheqjen e Partisë së Punës të Shqipërisë, nga ana e udhëheqjes sovjetike, për rihabilitimin e Koçi Xoxes e shokëve të tjerë. Veçse, i sigurt është fakti se Nikita Hrushovi, duke rihabilituar plotësisht personalitetin e Titos, punonte që ky rihabilitim të njihej, të legalizohej kudo, në çdo vend ku ai ishte goditur padrejtësisht si rymë ideologjike e si praktikë shtetërore. Rehabilitimi i figurës së Titos, donte të thoshte, hedhja poshtë e gjitha akuzave që i ngarkoheshin, doemos midis tyre edhe akuzat që çuan në pushkatimin e ministrave të Punëve të Brendshme të vendeve të Kampit Socialist.

Kundërshtimi që i bëri kërkesës së rusëve Enver Hoxha
Enver Hoxha, për të mbrojtur veten dhe bashkëpunëtorët e tij, nuk mund t’i pranonte ato këshilla që jepte udhëheqja e lartë sovjetike, ashtu siç nuk pranoi dhe e kundërshtoi me forcë të përbindshme këtë lëvizje, duke shtuar në maksimum terrorin dhe represionin, shantazhin dhe mashtrimin brenda vendit dhe manovrat me ndërkombëtarët. Kështu, është i kuptueshëm edhe qëndrimi i guximshëm i Tuk Jakovës, lidhur me rishikimin e historisë së Shqipërisë, PKSH-së dhe PPSH-së që u analizua në Plenumin e V-të të KQ të PPSH në vitin 1955, që e çoi të mrekullueshmin Tuk Jaskova, në dënimin e padrejtë politik me 20 vjet burg, bashkë me guximtarin e pashembullt Bedri Spahiu. Sa e sa komunistë të tjerë të ndershëm e guximtarë, hodhën në Konferencën e Partisë të Tiranës në vitin 1956, mbi tavolinën e diskutimeve, problemin e rehabilitimit të Koçi Xoxes me shokë? Po diskutime nuk pati, pas Konferencës pati vetëm arrestime. Po ashtu, i kuptueshëm është edhe qëndrimi brilant i Bedri Spahiut në gjyq për këtë rehabilitim të domosdoshëm. Rehabilitimin e K. Xoxes, atëhere dhe tani e kërkon koha, sepse ai në fakt, është “Nyja Gordiane” e historisë të PKSH, PPSH dhe Shqipërisë për kaq vite të lodhshme. Politologjia, historiografia, sociologjia, diplomacia e të tjera fusha të ndryshme të jetës shqiptare, janë të lidhura drejtpërsëdrejti me zgjidhjen e drejtë të këtij problemi juridik të kancerizuar. Ai,lidhet me forcimin e mëtejshëm të marrëdhënieve midis vendeve fqinjë, rritjen e besimit midis tyre në bazën e koncepteve të reja. Ashtu si edhe në vendet e tjera, çështja e rehabilitimit u bë problem që kërkonte zgjidhje edhe tek ne në Shqipëri, por në të kundërt, u hodh poshtë nën goditjet e pamëshirshme e të egra të proceseve të reja gjyqësore të regjimit të Enver Hoxhës, i cili për të mbajtur pushtetin e tij personal, nuk ndalte përpara asgjëje. Dua unë apo jo, duan apo nuk duan të zhgënjyerit, duan apo nuk duan demokratët, socialistët apo militantët e çdo rryme politike, duan apo jo enveristët, duan apo jo ekstremistët e djeshëm dhe të sotëm, probleme të tilla që nuk kanë mbetur pak, si peng i së kaluarës dhe i të sotmes; shpejt ose vonë, këto probleme do të analizohen e do të gjejmë zgjidhjen e saktë juridike, morale dhe qytetare medoemos. Historia do ta bëjë edhe këtë detyrë madhore të saj.

Vizita e Hoxhës në Jugosllavi
Kam qenë anëtar i delegacionit qeveritar të kryesuar nga Enver Hoxha me cilësinë e Kryetarit të Këshillit të Ministrave të Shqipërisë në Jugosllavi në vitin 1946. Po ashtu, si shumë të tjerë anëtarë të delegacionit, edhe unë kam qenë në delegacion sa për emër e numër, ashtu si edhe gjeneral-major Myslim Peza, kolonel Kristo Themelko, Manush Myftiu, Manol Konomi e shumë shoqërues të tjerë si gazetarë, specialistë të ndryshëm, ekonomistë, financierë, inxhinierë, personalitete të artit e të kulturës, historianë, pedagogë etj. Gjithnjë më ka ardhur pështirë e më vjen krupë edhe sot kur e kujtoj, më falni për fjalën jo gazetareske dhe pa etikë që po përdor, por s’kam ç’bëj, nuk gjej dot fjalë tjetër ekuivalente, kur më vijnë në kujtesë të ashtuquajturat tregime, ose më mirë të them mashtrime të Enver Hoxhës mbi atë vizitë zyrtare të nivelit të lartë. Vizita qe e gjatë në kohë dhe me shtrirje territoriale të gjerë, deri në Kroaci, Slloveni, Serbi, Maqedoni, Beograd etj. Vetëm kohë për të vizituar Kosovën, Enver Hoxha nuk gjeti, sepse plani i detajuar i vizitës në Jugosllavi, ishte përgatitur muaj më parë në Tiranë e Beograd dhe nga servilizmi ndaj Titos se mos ai, mbetej qejfprishur për ndonjë send, nuk kërkoi për të shkuar të vizitonte bashkatdhetarët e vet. Pra, e shiti Kosovën për dy grosh qejf të Titos. Po një delegacion të madh të kosovarëve pse nuk kërkoi ta priste në Beograd a kudo? Po një telegram të madh përshëndetës pse nuk ua dërgoi “kryeprijësi” i shtetit amë, apo nga frika se mos transmetohej në radio apo botohej në gazetë? Ne, anëtarëve të delegacionit, doemos që na bëri përshtypje shumë të madhe mospërfillja e Kosovës dhe kosovarëve, po a varej gjë nga ne?! Vetëm pëshpërisnim. Përmasat e gënjeshtrës, mashtrimit e të qëllimit të mbrapshtë për t’i fshehur popullit tonë gjithçka mbi atë vizitë, janë të pakonceptueshme dhe ç´ka e bëjnë këtë tregimtar shumë qesharak në sytë e ndërkombëtarëve, e sidomos të fqinjëve, të cilët e ndiqnin ecurinë e vizitës me shumë interes. Pritjet pompoze dhe lajkat ishin aq të mëdha, sa ne, anëtarëve të delegacionit, na bëri përshtypje të jashtëzakonshme, thua se po bënim ndonjë vizitë në perandorinë e Shahin Shahut të Persisë. Gjithsesi, ne ishim të prirur të prisnim rezultatet e vizitës “madhështore”. Kur, aty për aty, pa pritur e pakujtuar, së bashku me Nako Spirun dhe Hysni Kapon, pa njoftimin apo konsultimin më të vogël e më formal me specialistët dhe anëtarët e tjerë të delegacionit, madje pa miratimin paraprak të Byrosë Politike e të Këshillit të Ministrave, Enver Hoxha nënshkroi vetë të gjitha marrëveshjet, që nga marrëveshja më madhore politiko-juridike, ajo e bashkëpunimit dhe ndihmës reciproke, e deri te marrëveshja për bashkimin doganor, marrëveshja e paritetit skandaloz monetar, marrëveshja e shoqërive të përbashkëta etj. Më thoni, ju lutem, ç’i mungonte tjetër këtij vasaliteti total politik e ekonomik? Asgjë! Kurse shpifjet, për të ashtuquajturën Republikë të 7-të të Federatës jugosllave, janë vetëm trillime të Enver Hoxhës, sepse arkitekti i vërtetë i këtyre federatave (sepse ishte parashikuar strukturimi i disa federatave të mëdha sllave) ishte dhe mbeti i madhi Stalin në Moskë. Por, realizimi i këtyre fantazive të shfrenuara, për rikompozimin e kufijve të Evropës, pas gjithë atyre sakrificave kolosale aq të mëdha, që bëri bota antifashiste dhe derdhi oqeanë të tërë gjaku, nuk e lejonin kurrsesi dokumentet, që rregullonin ndërtimin e botës së pas Luftës së Dytë Botërore si: Karta e Atlantikut dhe Dokumentet e Konferencës së Jaltës, si dhe aktet e tjera finale të përfundimit të Luftës. Pra, pas firmosjes të gjithë atyre akteve zyrtare në Beograd, personalisht nga Enver Hoxha, mungonte vetëm firmosja e akteve finale-formale, shpallja e datës së bashkimit “vllazëror” të Shqipërisë me Federatën e sllavëve të jugut. Ky ishte mentaliteti oriental prej vasali i Enver Hoxhës. Por, shtetet, të vegjël apo të dobët qofshin, nuk mund të gëlltiten ashtu si i tha Stalini për Shqipërinë Milovan Gjilasit. Pra, këto janë gjurmët që e kanë “preokupuar” dhe tmerruar vazhdimisht, komandantin tonë bukurosh Enver Hoxha dhe jo ujku, pra, jo marrëveshjet që kish gatuar e nënshkruar ai vetë me J.B.Titon qysh në vitin 1946, por kolltuku i kreut të vendit. Nëse do t’i kishte bërë tjetërkush këto akt-marrëveshje, ai do ta kishte cilësuar, patjetër, jo vetëm agjent, por kryeagjent, superagjent e një kosh plot me epitete të kësaj natyre, por me siguri, do ta priste edhe asgjësimi fizik, çka për Enver Hoxhën tashmë ishte gjëja më pa rëndësi, gjëja më e rëndomtë. Ai, eleminimet fizike i mësoi qysh gjatë LANÇ, ustallarët e tij ballkanikë, i kishte mjeshtra të përsosur.

Bisedat me Titon për vetëvendosjen e Kosovës
Është e turpshme që çështjen e vetëvendosjes së Kosovës, ajo ëndërr aq e përkëdhelur me një dashuri përvëlonjëse për të gjithë popullin shqiptar gjatë LANÇ në Shqipërinë mëmë e në Kosovë, e shtroi në bisedime i pari Titoja dhe jo Enver Hoxha. Kjo është e vërteta. Enver Hoxha, nuk guxonte të bënte një “gabim” të tillë përpara mareshallit J.B.Tito. Doemos, Enver Hoxha ishte i parapërgatitur me kohë për atë qëndrim që mbajti në Beograd lidhur me çështjen e të drejtës për vetëvendosje të Kosovës, që në kohën e marrëveshjes së Mukjes. Por, sidomos kur divizionet tona derdhnin gjakun në Kosovë, Mal të Zi, Sanxhak e në Bosnje, sipas urdhërit të tij si Komandant Suprem. Duhet thënë se për dërgimin e dy divizioneve tona, me moton e ndihmës internacionaliste, nuk ka ndonjë vendim të posaçëm të KQ të Partisë apo Qeverisë, por vetëm një kërkesë të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë jugosllave të firmosur nga Tito. Siç duket, për shokun Komandant, dërgimi i forcave të armatosura jashtë territoreve të shtetit, nuk ishte ndonjë çështje e rëndësishme për ta shtruar në Byronë Politike të PKSH ose në Qeverinë e RPDSH. Në këtë fushë, historisë bashkëkohore të Kombit shqiptar, i del një punë e madhe për sqarimin e qëndrimit të Enver Hoxhës, duke u mbështetur veç të tjerash edhe në materiale e fakte zyrtare të vlefshme e të pavlefshme, që na ka lënë ai vetë në “veprat” e tij të ndritura, letra sekrete e një vendi Perëndimor, që kundërzbulimi shqiptar shtiu në dorë në Sofje përpara KGB-së dhe si Enver Hoxha ja dorëzoi ministrit të jashtëzakonshëm dhe fuqiplotë sovjetik në Tiranë.



Shkruan Naxhie Dume, gruaja e Nesti Kërenxhit

Të dashur miq!

Me rastin e botimit në gazetën “Panorama” të ciklit përmbyllës të dorëshkrimeve të fundit të burrit tim Nesti Kërenxhi, ne si familje, së bashku me Gj. Titanin, autorin e librit, kemi menduar t’i botojmë këto shënime si pasthënie në librin me titull: ”Një grua e kohës sonë” (këtë titull ka përzgjedhur autori dhe kjo është e drejta e tij, me gjithë mendimin tim ndryshe) e me parathënien e Akademikut, Profesor Zija Xholi, do të doja t’ju përcjell dy fjalë të përzemërta mirënjohjeje të gjithëve ju, lexuesve të shumtë të gazetës “Panorama”, por veçanërisht, do të doja të përshëndes dhe t’ju uroj, në radhë të parë shëndet e lumturi në familje të gjitha shoqeve dhe shokëve tanë, miqve e kolegëve, bashkëluftëtarëve, bashkëpunëtorëve e bashkëvuajtësve tanë të shumtë kudo që janë edhe në emrin e burrit tim Nestit, babait të mençur e të ndershëm të fëmijëve të mi, i cili fatkeqësisht nuk është më midis nesh. Me kushtet dhe mundësitë dokumentare që patëm, me sinqeritetin dhe pastërtinë shpitërore, me kujtimet tona realiste, pse jo ndonjëherë edhe shumë të dhimbshme, fotografitë e gjithçka që na ka mbetur pas bastisjeve sistematike e mjaft të egra të organeve të Punëve të Brendshme. Kohë më parë, që kur ende jetonte Nesti, menduam se bashkë, secili me stilin e vet të të shkruarit, menduarit e të të kujtuarit të ngjarjeve tepër heroike, por pse jo, shpesh edhe të dhimbshme të LANÇ, të jepnim kontributin tonë, për të ndihmuar në zbardhjen e shumë problemeve madhore të historisë së PKSH të mbuluara nga shtresimet politike e mjegullnaja enveriste, që nuk po qartësohet në asnjë mënyrë. Menduam, jo për qëllime dashakeqe të evidentojmë e të denoncojmë, periudhën enveriste të diktaturës, në mënyrë që të nxirren mësime nga e kaluara. Le të ndihmojmë të gjithë me sinqeritet që gjithsesi, kjo situatë, ndoshta më e rënda në fushën e sociologjisë e politologjisë shqiptare të qartësohet. Ne me Nestin, mendoj se e dhamë ndihmesën tonë.

Me shumë respekt
Naxhie Dume